Դյուրինգի հերպեսանման մաշկաբորբ (Խ.Մ. Խաչիկյան)

Բնորոշումը

Դյու­րին­գի հեր­պե­սան­ման մաշկաբորբը (ԴՀՄ, dermatitis her­petiformis Duhring, ա­ռա­ջին ան­գամ նկա­րագ­րել է Լ. Դյուրինգը 1884-ին) ձեռք­բե­րո­վի ինքնաի­մուն են­թա­վեր­նա­մաշ­կա­յին բշտա­յին մաշ­կախտ է (ԻԵԲՄ), ո­րը, որ­պես օ­րենք, զար­գա­նում է գլյու­տենզ­գա­յուն էն­տե­րո­պա­թիա­յով տա­ռա­պող ան­ձանց շրջանում և բ­նո­րոշ­վում է յո­դի պատ­րաս­տուկ­նե­րի նկատ­մամբ գերզ­գա­յու­նութ­յամբ, բուն մաշ­կի պտկի­կա­յին շեր­տում IgA-հա­­կա­մար­մին­նե­րի հա­տի­կա­յին նստե­ցու­մով և այլն [22, 23, 153, 155]։

Հա­մա­ճա­րա­կա­բա­նութ­յու­նը

ԴՀՄ-ն հա­ճախ ախ­տա­հա­րում է մի­ջին տա­րի­քի ան­ձանց (հազ­վա­դեպ` նաև ե­րե­խա­նե­րին ու ծե­րե­րին) [8]։

Կլի­նի­կան

ԴՀՄ­-ի հիմ­նա­կան բնո­րոշ կլի­նի­կա­կան նշան­ներն են իս­կա­կան բազ­մաձևութ­յու­նը և տար­րե­րի հեր­պե­սան­ման դա­սա­վոր­վա­ծութ­յու­նը։ Է­րի­թե­մա­յին և այ­տու­ցա­յին ֆո­նին կամ ա­ռերևույթ ա­ռողջ մաշ­կին հայտնվում են եղն­ջայ­տու­ցան­ման, բշտի­կա­յին (մանր, հա­սա­րակ հեր­պե­սի պատ­կեր հի­շեց­նող տամ­­կա­ցող է­րո­զիա­ներ, բշտիկ­նե­րի ծած­կե­րի բաց­վե­լուց ա­ռա­ջա­ցած եզ­րա­յին պա­տա­ռիկ­ներ, վերբշ­տի­կա­յին կեղևներ, կեղևնե­րի վրա տե­ղի ու­նե­ցող է­պի­թե­լացում, կեղևնե­րի ան­կու­մից հե­տո զար­գա­ցող գեր­գու­նա­կա­յին բծեր), բշտա­յին (ոչ մեծ, 0,5–2 սմ տ­րա­մագ­ծով, լար­ված, ա­մուր ծած­կով, պա­րու­նա­կութ­յու­նը` սկզբում՝ շճա­յին, հե­տո՝ պղտոր, հազ­վա­դեպ` ար­յու­նա­յին, մեղ­րա­դեղ­նա­վուն կամ ար­յու­նա­յին-թխա­թույր կեղևներ, բշտե­րի բաց­վե­լուց ա­ռա­ջա­ցող տամ­կա­ցող բաց կամ փակ, կե­ղևնե­րի տակ է­րո­զիա­նե­րի հա­մե­մա­տա­բար ա­րագ կա­տար­վող է­պի­թե­լացում, գեր­գու­նա­կա­յին բծեր, բշտա­յին հե­ղու­կում կամ ար­յան մեջ` էո­զի­նո­ֆի­լիա, նրանց միջև ա­ռանց հստակ ար­տա­հայտ­ված դե­տեր­մի­նիս­տա­կան զու­գա­հեռ­նե­րի) և այլ (հան­գույ­ցիկ­ներ, հան­գույ­ցի­կաբշ­տիկ­ներ և այլն), խմբա­վոր­ման հա­կում ցու­ցա­բե­րող (օ­ղա­կաձև, դրա­սան­գան­ման և այլն) տար­րեր [1, 19, 155, 159-161]։­

Եր­բեմն ցա­նը լի­նում է նաև միաձև, ո­րով պայ­մա­նա­վոր­ված է ԴՀՄ­-ի հիմ­նա­կան, բազ­մաձև տե­սա­կից բա­ցի, նաև մյուս կլի­նի­կա­կան տե­սակ­նե­րի (բշտա­յին, հեր­պե­սան­ման, տրի­խո­ֆի­տոիդ, ստրո­ֆու­լոզ և այլն) գո­յութ­յու­նը։

Գոր­ծըն­թա­ցը տե­ղա­կայ­վում է վեր­ջույթ­նե­րի տա­րա­ծիչ մա­կե­րես­նե­րին (հա­ճախ՝ ար­մունկ­նե­րին, ծնկնե­րին, սրունք­նե­րին, նա­խա­բա­զուկ­նե­րին ևն), գլխի մազածածկ մասին, ու­սա­գո­տու, սրբա­նի և հե­տույ­քի շրջան­նե­րում` ու­ղեկց­վե­լով ուժ­գին քո­րով և այ­րո­ցով (սուբ­յեկ­տիվ երևույթ­նե­րը եր­բեմն նա­խոր­դում են ցա­նի ա­ռա­ջաց­մա­նը), սա­կայն հի­վան­դի ընդ­հա­նուր վի­ճակն ա­ռանձ­նա­պես չի տու­ժում և մ­նում է բա­վա­րար։ Բե­րա­նի խո­ռո­չի լոր­ձա­թա­ղան­թի ախ­տա­հա­րու­մը ԴՀՄ­-ին բնո­րոշ չէ։ Նի­կոլս­կու ախ­տա­նի­շը և դ­րա տա­րա­տե­սակ­նե­րը բա­ցա­սա­կան են [1, 19, 155, 159–161]։

­Յա­դա­սո­նի փոր­ձը (մի նա­խա­բազ­կի ծա­լիչ մա­կե­րե­սին դրվում է կա­լիու­մի յո­դի­դի 50%-ա­նոց քսու­քով ճնշող կապ, մյուս նա­խա­բազ­կի ծա­լիչ մա­կե­րե­սին` պարզ վա­զե­լի­նով հսկման փորձ, նաև յո­դի 3-4%-ա­նոց լու­ծույ­թի ներ­քին ըն­դու­նում` 1 ճա­շի գդա­լ, օ­րա­կան 3 ան­գամ) դրա­կան է  (24 ժամ անց յո­դի ազ­դե­ցութ­յան տե­ղում ա­ռա­ջա­նում են հեր­պե­սան­ման տար­րեր), ո­րը վկա­յում է յո­դի պատ­րաս­տուկ­նե­րի հան­դեպ առ­կա գերզ­գա­յու­նութ­յան մա­սին [1, 19, 155, 159]։

ԴՀՄ-ն տաս­նամ­յակ­նե­ր է տևում, կար­ճատև, ոչ լրիվ, եր­բեմն ինք­նա­բուխ ախ­տա­դա­դար­նե­րով։

Լա­բո­րա­տոր ախ­տո­րո­շու­մը [5, 20-23, 49]

Ման­րա­դի­տա­յին հե­տա­զո­տութ­յուն

Է­րո­զիա­նե­րի հա­տա­կից վերց­ված քսուք-դրոշմ­նե­րում Տցանկի ականթոլիտիկ բջիջներ (ՏԱԲ) չեն հայտ­նա­բեր­վում։

Հյուս­վա­ծա­բա­նա­կան հե­տա­զո­տութ­յուն

Բնո­րոշ­վում է են­թա­վեր­նա­մաշ­կա­յին խո­ռոչ­նե­րի (հի­վան­դութ­յան սկզբում` բազ­մախ­ցա­նի, իսկ հե­տա­գա­յում` միախ­ցա­նի խո­ռոչ­ներ) և «պտկի­կա­յին միկ­րոաբս­ցես­նե­րի» (բուն մաշ­կի պտկի­կա­յին շեր­տում լիմ­ֆո­հիս­տիո­ցի­տա­յին ներսփ­ռանք՝ նեյտ­րո­ֆի­լա­յին և էո­զի­նո­ֆի­լա­յին լեյ­կո­ցիտ­նե­րով, որ­տեղ վեր­ջին­նե­րիս քա­նա­կը ժա­մա­նա­կի ըն­թաց­քում ա­վե­լա­նում է) առ­կա­յութ­յամբ։

Այս կամ այն ախ­տահ­յուս­վա­ծքա­բա­նա­կան նշա­նի գե­րա­կա­յու­մը պայմանավորված է հի­վան­դութ­յան զար­գաց­ման աս­տի­ճա­նով։

ԴՀՄ­-ի և IgA-մաշ­կախ­տի հյուս­վա­ծա­բա­նա­կան բնորոշ նկա­­րագ­րե­րը գործ­նա­կա­նում նույ­նա­կան են (տե´ս «IgA-մաշ­կախտ») [142]։

Հե­տա­զոտ­ման ի­մու­նաձևա­բա­նա­կան մե­թոդ­ներ

Ու­ղիղ ԻՖՌ

Հայտ­նա­բեր­վում են IgA-հա­կա­մար­մին­նե­րի թե´ հա­տի­կա­յին (բուն մաշ­կի պտկի­կա­յին շեր­տում), թե´  գծա­յին (հի­մա­յին թա­ղան­թի շրջա­նում) նստված­քա­շեր­տեր (զատ­ված-ա­ռանձ­նա­ցած կամ հա­մադր­ված)։

 ԻՖՎ

Հայտ­նա­բեր­վում են հյուս­ված­քա­յին և վեր­նա­մաշ­կա­յին տրանսգլ­յու­տա­մի­նազ­նե­րի հան­դեպ ար­տադր­վող շրջա­նա­ռող IgA-հա­կա­մար­մին­ներ (տրանսգլ­յու­տա­մի­նա­զա-3 և այլն)։

Տար­բե­րա­կիչ ախ­տո­րո­շու­մը

Սո­վո­րա­կան բշտախտ

Ի տար­բե­րութ­յուն սո­վո­րա­կան բշտախտի՝ ԴՀՄ­-ի բշտա­յին ձևը բնո­րոշ­վում է բշտե­րի են­թա­վեր­նա­մաշ­կա­յին տե­ղա­կա­յու­մով, խմբա­վոր­ման հա­կու­մով (հեր­պե­սան­մա­նութ­յուն), իս­կա­կան բազ­մա­ձևու­թ­յամբ, ուժ­գին քո­րով, ընդ­հա­նուր հա­մե­մա­տա­բար բա­վա­րար վի­ճա­կով, լոր­ձա­թա­ղանթ­նե­րի ախ­տա­հար­ման հազ­վա­­դե­պութ­յամբ, Նի­կոլս­կու բա­ցա­սա­կան ախ­տա­նի­շով, ՏԱԲ-ե­րի և ջ­րաա­ղա­յին փո­խա­նա­կութ­յան խախտ­ման իսպառ բա­ցա­կա­յութ­յամբ [1, 3]։

 Լևե­րի բշտա­յին պեմ­ֆի­գոիդ

Լևե­րի բշտա­յին պեմ­ֆի­գոիդին (ԼԲՊ­) բնո­րոշ չեն հեր­պե­սան­մա­նութ­յու­նը, քո­րը և այլն։ Գոր­ծըն­թա­ցը տե­ղա­կայ­վում է վերջույթների ոչ թե տա­րա­ծիչ, այլ ծա­լիչ մա­կե­րես­նե­րին [5, 8, 16, 155, 159]։

Բազմաձև էքսուդատիվ էրիթեմա (բշտա­յին ձև)

Բշտի­կաբշ­տա­յին ձևա­բա­նա­կան տար­րե­րից զատ բազմաձև էքսուդատիվ էրիթեման (ԲԷԷ) բ­նո­րոշ­վում է նաև կան­գա­յին-կարմ­րա­վուն, եր­բեմն կապ­տախ­տան­ման նրբերանգ­նե­րի է­րի­թե­մա­յի առ­կա­յութ­յամբ, ո­րոնց կենտ­րո­նում բնո­րոշ նե­րան­կում կա։

Նի­կոլս­կու ախ­տա­նի­շը և ն­րա տա­րա­տե­սակ­նե­րը հա­ճախ բա­ցա­սա­կան են, ՏԱԲ-եր չեն հայտ­նա­բեր­վում, հեր­պե­սան­մա­նութ­յու­նը բնո­րոշ չէ, Յա­դա­սո­նի փոր­ձը բա­ցա­սա­կան է և այլն [159, 163–165]։

Բշտա­յին տոք­սի­կո­դեր­միա­ներ (բշտա­յին ձև)

Բշտա­յին տոք­սի­կո­դեր­միա­նե­րը ԴՀՄ­-ի բշտա­յին ձևից տար­բեր­վում են ընդ­հա­նուր ծանր վի­ճա­կով, է­րի­թե­մա­յի առ­կա­յութ­յամբ (սևե­ռակ­ված է­րի­թե­մա և այլն), ար­յան մեջ և բշ­տա­յին հե­ղու­կում էո­զի­նո­ֆի­լիա­յի բա­ցա­կա­յութ­յամբ, հա­մա­պա­տաս­խան ա­նամ­նե­զով (դե­ղո­րայ­քի ըն­դուն­ում) [155]։

 

Խաչիկ. Մ. Խաչիկյան

բ.գ.դ., պրոֆեսոր,

ԵՊԲՀ մաշկաբանության և սեռավարակաբանության ամբիոնի վարիչ,

պրոֆ. Հ.Ա. Քալամքարյանի անվան ՄՄՕԱ ասոցիացիայի նախագահ,

հեռ.`+374 (91) 406151, 

E-mail: [email protected]